مؤلف در این کتاب با الهام از شیوه‌های تربیتی مرحوم استاد علامه کرباسچیان و استاد رضا روزبه، منش این دو بزرگوار را منطبق بر نظام تربیت عقلانی معرفی کرده است؛ لذا عمده‌ی حجم این کتاب، به خلاصه‌ای از کتاب سه‌جلدی درآمدی بر تربیت عقلانی اختصاص دارد.
در فصل اول و دوم بخش نخست، اهداف تربیت با اتخاذ از کتاب و سنت برشمرده‌شده است که شامل عناوین مختلفی در حوزه‌ی حقوق فرزندان بر والدین و نیز تعالیم الهی در قلمرو باورها و اخلاق و احکام می‌گردد. در فصل سوم تعریف مختار تربیت مطرح شده و مختصات آن در قالب کف و سقف نهادینگی ارزش‌ها معرفی گردیده است.
بخش دوم این کتاب به‌صورت یکپارچه به راهبر صیانت اختصاص دارد. در فصل اول راهبرد صیانت به‌عنوان یک راهبرد پیشگیرانه معرفی شده و شواهدی از سیره تربیتی مرحوم استاد علامه در تأیید آن مطرح گردیده است. فصل دوم، شهوات را به‌عنوان مهم‌ترین حجاب عقل معرفی نموده که کیان نهادینه‌سازی ارزش‌ها را تهدید می‌کند؛ لذا مربیان هشیار تمام تلاش خود را برای حفاظت بیرونی و درونی متربی از این چالش به کار می‌بندند. سپس در مقام ترسیم مختصات این راهبرد، درباره‌ی عوامل مؤثر در صیانت همچون سن و جنس متربی و میزان حساسیت متربی در برابر تحریک‌ها بحث شده است. نیز نظارت بر متربی امری گریزناپذیر دانسته شده که البته در مصادیق و شیوه‌های مختلفی بروز و ظهور می‌کند. به‌علاوه به این پرسش‌ها پاسخ داده شده که آیا تربیت آرمانی در محیطی بسته رخ می‌دهد یا باز؟ و آیا تربیتی گلخانه‌ای است یا خیر؟ و نهایتاً شش سؤال متداول که در برابر این راهبرد مطرح می‌شود، ارائه و پاسخ داده شده است. فصل سوم مختص به دومین راهبرد تربیت عقلانی، یعنی «فضاسازی» است نخست تعریف و مختصات فضاسازی ترسیم گردیده و سه رکن اساسی آن، تشریح شده که عبارت‌اند از «شناخت»، «عاطفه و احساس» و «قانون و چارچوب». نیز نمونه‌هایی از آن در دو بعد اعتقادی و رفتاری ارائه شده است.
فصل اول و دوم بخش سوم اختصاص به بیست و یک روش کاربردی در بستر صیانت و فضاسازی دارد که از میان آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: جایگزین‌سازی، ارزیابی و محاسبه، همدلی و هم‌زبانی، ابهت و حرمت، تنبیه و تشویق، همانندسازی، القا و تلقین، تکریم نفس و واکسیناسیون و ...
در فصل سوم یکی از نظریات رایج تربیتی تحت عنوان «روش فعال» بررسی شده و نقاط قوت و ضعف آن تبیین گردیده و از همین نقاط قوت برای پیش برد طرح تربیت عقلانی استفاده شده است.
در بخش چهارم مقاطع هفت‌ساله‌ی تربیت عقلانی که متکی به روایات اهل‌بیت علیهم‌السّلام است بررسی شده و در سه فصل مجزا سه مقطع هفت‌ساله موردبحث قرار گرفته است. ویژگی این بخش آن است که مؤلف با روشی اجتهادی روایات این مقاطع را بررسی نموده و با شناسایی دقیق خصوصیات مقاطع سنی مختلف، روش‌های مختلف تربیتی را برای به ثمر رساندن اهداف تربیت عقلانی در آنها پیشنهاد داده است.
