کتاب درآمدی بر تربیت عقلانی به‌طورکلی بیانگر یک طرح تربیتی جامع است که از مبادی آغاز می‌شود و در قالبی ثمربخش، به‌صورت دو راهبرد کلی جلوه می‌کند و با ارائه‌ی روش‌های کاربردی تربیتی به بار می‌نشیند.
جلد نخست در سه بخش سامان یافته است:
در بخش اول سخن بر سر مبادی تربیت است. به این منظور در فصل اول، تعریف مشهور تربیت ارائه شده و همراه قرائت‌های مختلف آن، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم نیز نخست تلقی صحیح از عقل ارائه شده و سپس برداشت‌های نادرست از عقل، مانند: تقسیم آن به شیطانی و رحمانی و نیز تساوی آن با تفکر و استدلال به چالش کشیده شده است. در فصل سوم نیز با اتکا به بداهت و کتاب و سنت به اثبات رسیده که نه‌تنها عقلانیت به معنای صحیحش با تعبد ناسازگار نیست، بلکه عاقل را به سمت‌وسوی تسلیم برابر خدا سوق می‌دهد و نه‌تنها وفاداری به هنجارهای عقلی، آدمی را به اسارت نمی‌کشد بلکه همواره حافظ آزادگی اوست؛ هرچند همواره با ولنگاری و آزادی‌های اومانیستی در تعارض است.
در بخش دوم نخست تعریف مختار تربیت در قالب «نهادینه کردن ارزش‌های عقلانی و وحیانی» ارائه شده و سپس در فصل دوم، اهداف تربیت که از کتاب و سنت استخراج می‌شود برشمرده‌شده است که شامل عناوین مختلفی در حوزه‌ی باورها و اخلاق و احکام می‌گردد.
در بخش سوم پیامدهای این مبادی موردتوجه قرار گرفته است. در فصل اول نسبت تربیت عقلانی با سه مهارت همدلی، ارتباط بین‌فردی و تصمیم‌گیری موردتوجه قرار گرفته است. سپس نظر به اهمیت و تفصیل بحث، نسبت تربیت عقلانی با مهارت حل مسئله در فصلی جداگانه طرح شده و نسبت تربیت عقلانی با این مهارت‌ها نهایتاً در فصل سوم جمع‌بندی شده است. بهداشت روانی یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در حوزه‌ی اسناد بالادستی بین‌المللی است که در فصل چهارم طرح شده و نسبت تربیت عقلانی با جوانب آن سنجیده شده است. به مناسبت این بحث مؤلف قویاً تربیت عقلانی را یک طرح غیر سکولار معرفی نموده و ادعای خنثی بودن تربیت نسبت به ارزش‌ها را به نقد کشیده است. به‌علاوه به بررسی رویکردهای برخی مکاتب بشری پرداخته که سلامت روحی را معادل لذت و بی‌دغدغگی می‌دانند.
