سلسله مباحث اعتقادی 11

معارف وحیانی

دانلود فهرست، مقدمه و فصل اول
image
توضیحات

در حلقه‌ی دهم ،بحث نبوّت و رسالت از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته و اکنون در حلقه یازدهم، نوبت به بررسی دو رسالت مهم انبیا رسیده است، که یکی از آنها دعوت به عبادت خداوند و نفی عبادت غیر اوست و دومی، عبارت است از: راهبرد اساسی برانگیختن عقول انسانها. 

این دو رسالت، در دو بخش این حلقه مفصلا مورد تدقیق قرار گرفته است. در بخش اوّل، زیربنای عقلانی عبادت خدا (شکر منعم) توضیح داده شده و برخی مکاتب انحرافی که خدایی ظالم و شکنجه‌گر را معرّفی می‌کنند، مورد نقد قرار گرفته‌اند. سپس معنای عبادت به دقّت تشریح شده و سخن از مصادیق مختلف آن به میان آمده. با همین زمینه، بحث مهمّ عبادت بالذات با اتّکا به مبانی اصولی مرحوم میرزای اصفهانی تشریح شده و سپس درباره‌ی مواردی چون رکوع و سجده بر غیر خدا، خواندن غیر خدا، ذبح و قربانی برای غیر خدا ،توسّل به غیر خدا و ... سخن به میان آمده و  معیار شرک آمیز شدن این گونه اعمال، بررسی شده است. پس از این، تعاریف و مصادیق مختلف شرک، از قبیل شرک خفی و جلی، شرک اعمال و طاعات ، شرک بین و شرک قول و وصف، با رویکردهای عقلانی و وحیانی مطرح گردیده است. در بخش دوم، ادعای محوری این است که عقل، اخلاق و دین، در هم‌راستایی کامل با یکدیگرند. عقل، ریشه و اساس اخلاق شمرده می‌شود و به عنوان حجّت خدا و کاشف از واقع مطرح است. لذا مخالفت با آن زمینه ساز استحقاق عقاب خواهد بود. به علاوه ادّعا شده که همه‌ی موازین و ضوابط دینی، بی واسطه یا با واسطه مورد تایید عقل است و هیچ دستور دینی، بر خلاف عقل و اخلاق مطرح نشده است. با این رویکرد، معنای صحیح آیه ی شریفه ی «لااکراه فی الدین» کاویده شده و شأن مربّی گری و عقل محوری و اخلاق درمانی انبیا، به تفصیل معرفی شده است. در ادامه به این نکته مهم پرداخته شده که مکارم اخلاقی، همانند حسن خلق و سخاوت، نقش اساسی در پی ریزی ایمان انسان بازی می کنند و در نقطه ی مقابل مساوی اخلاق همانند کبر یا بخل، می‌تواند انسان را به سوی کفر سوق دهد. به این ترتیب، نقش اخلاق محوری در عبادت خدا بحث شده و به شبهه‌ی «تقدّم اخلاق بر دین یا دین بر اخلاق؟» پاسخ گفته شده و نیز ادعا شده است که هرگز بی اخلاقی با تقوا، انطباق ندارد. یکی بحث‌های مهم کتاب، ترسیم خطّ مشی صحیح در تبلیغ دین است و به مناسبت این بحث، به برخی شبهات پیرامون ناسازگاری احکام فقهی با اخلاق پاسخ گفته شده است. نهایتاً در فصل پایانی کتاب، مجموعه‌ی این دو راهبرد، در سیره‌ی تربیتی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله بازتاب داده شده و اثبات شده که آن بزرگوار با تکیه بر زنده کردن فطرت‌های غبار گرفته و برانگیختن رویکردهای عقلانی، بشر را به سمت شاهراه هدایت، رهنمون شده است. به علاوه، رعایت تدریج در آموزه‌های آن بزرگوار با توجّه به ظرفیّت مخاطبان، مورد توجّه قرار گرفته است. همچنین سه راهبرد تربیت وحیانی بر پایه‌ی آیه‌ی شریفه‌ی «خذ العفو وامر بالعرف و اعرض عن الجاهلین» مفصّلا‌ تشریح شده است. در پایان، نویسنده بازهم به بحث شکر بازگشته و اهمیّت آن و آسیب زایی کفران نعمت را در فرایند سعادت انسان مورد توجّه قرار داده و در این زمینه، حدّاکثر استفاده را از زمینه‌های فطری مخاطب برده است.